Dioniso

Dioniso
Personaxe de Las bacantes (es)
Información
Sexu	masculín
Conexones	Dioses Olímpicos
Cónxuxe	Ariadna (es)
Padres	Zeus Sémele (es) y Deméter
Fíos	Thoas (es) , Himeneo (es) , Acis (es) , Telete (es) , Staphylus (en) , Peparethus (en) , Enopión (es) , Marón (es) , Latramys (en) , Evanthes (en) , Ceramus (en) , Phlias (en) , Príapo (es) , Deyanira (es) , Carmanor (en) , Pasithea, Cárites, Narcaeus (en) , Evmédon (en) y Ptono (es)
[editar datos en Wikidata]

Na mitoloxía clásica, Dioniso (en griegu antiguu Διώνυσος Diônysos o Διόνυσος) ye "fíu de Zeus" ("Διός" en griegu antiguu, ye'l xenitivu de Ζεύς, que significa "de Zeus") y ("νυσος" en llingua tracia-frixa, significa "fíu"),^[1][2] ye'l dios de la vendimia y el vinu, inspirador de la llocura ritual y l'éxtasis, y un personaxe importante de la mitoloxía griega, como fíu del dios principal Zeus (Ζεύς en griegu antiguu). Anque los oríxenes xeográficos del so cultu son desconocíos, cuasi toles traxedies presentar como «estranxeru».^[3]

Foi tamién conocíu polos romanos como Baco (del griegu antiguu Βάκχος Bakkhos)^[4] y el frenesí qu'inducía, bakcheia. Ye'l dios patrón de l'agricultura y el teatru. Tamién ye conocíu como'l ‘Llibertador' (Eleuterio), lliberando a unu del so ser normal, por aciu la llocura, l'éxtasis o'l vinu.^[5] La misión divina de Dioniso yera entemecer la música del aulós y dar final al cuidu y l'esmolición.^[6] Los investigadores aldericaron la rellación de Dioniso col cultu de les almes» y la so capacidá pa presidir la comunicación ente los vivos y los muertos.^[7]

Nel panteón griegu, Dioniso foi incorporáu como fíu de Zeus y Ser, nietu de Harmonía y bisnietu d'Afrodita, magar otres versiones afirmaben que yera fíu de Zeus y Perséfone. Describir a Dioniso como femenín o «masculín-femenín».^[8]

El nome Dionysos ye de significáu inciertu. El so elementu -nysos bien pue ser d'orixe extraheleno, pero dio- foi rellacionáu dende antiguu con Zeus (xenitivu Dios). Pa los autores griegos, Nisa yera una ninfa que lo crio, o'l monte onde yera atendíu por delles ninfes (les Nisíades), que lo alimentaron y facer inmortal por orde de Hermes.^[9]

El séquitu de Dioniso yera llamáu'l tíaso, y taba formáu principalmente por ménades (les sos compañeres d'orxía).

Otru mitu dionisíaco apaez nel credo del orfismo, onde los antiguos Titanes maten al pequeñu dios Dioniso, fíu de Zeus y Perséfone, depués d'atraelo con brillosos xuguetes escontra una trampa, dempués ye estazáu, cocíu y taramiáu. Entós, Zeus castiga y abrasa col so rayu a los Titanes (pero como'l corazón de Dioniso nun foi taramiáu, del corazón resucita'l fíu de Zeus). De les cenices de los Titanes y la tierra surden los seres humanos, que tienen un componente titánicu y otru dionísíaco, al nacer con daqué de l'antigua culpa de la muerte del dios Dioniso, polo que deben purificarse al evitar el derramamiento de sangre d'homes y animales, d'esta miente, a la fin de la esistencia, la so alma ye lliberada del cuerpu (cuasi tumba y cárcel), pa reintegrarse al mundu divín d'onde procede.^[10]

1. ↑ Donini, Breve storia religioni delle, Roma, 1991, p. 140
2. ↑ Burkert, Griechische Relixón der archaischen und klassischen Epoche, Stuttgart, 1977, p. 253
3. ↑ «Dionysus», Encyclopædia Britannica.
4. ↑ En Grecia «tanto'l devotu como'l dios llámense Baco.» (Burkert, Walter (1985). Greek religion. Cambridge: Harvard University Press, páx. 162. ISBN 9780674362802. Señalando, pal empecipiáu, a Eurípides, Les bacantes 491, y pal dios, que solo ye «Dioniso», Sófocles, Edipo rei 211 y Eurípides, Hipólito 560.
5. ↑ Sutton (1992), páx. 2, menta a Dioniso como El Llibertador en rellación a les Dionisias.
6. ↑ Fox (1916), páx. 221: «La misión divina de Dioniso yera entemecer la música de la flauta y traer el cese al cuidu». Fox cita entós a Eurípides como una fonte direuta pa esta afirmación:

   Santa señora de los dioses, santa que so la tierra mueves la to ala d'oru, ¿oyes esto a Penteo? ¿Oyes el so impía blasfemia contra Bromio, el fíu de Ser, el demoniu que nes fiestes de formoses corones ye'l primeru de los bonaventuraos? Aquel que sabe danzar en comitiva y rir cola flauta y quitar los cuidos, cuando del vinu llega la gala na llacuada de los dioses, y nes fiestes en que se lleva hedra la copa envolubra en suañu a los mortales.

   Eurípides, Les bacantes 370–85

7. ↑ Riu (1999), capítulu 4 (Happiness and the Dead), páx. 105: «Dioniso preside sobre les comunicaciones colos muertos».
8. ↑ Otto, Walter F. (1995). Dionysus Myth and Cult. Indiana University Press. ISBN 0253208912.
9. ↑ Fox (1916), páx. 217: «La pallabra Dionysos ye divisible en dos partes, la primera orixinalmente Διος (ye dicir Ζευς), mientres la segunda ye de significáu desconocíu, anque quiciabes tea rellacionada col nome del Monte Nisa qu'apaez na historia de Licurgo:

   [...] cuando Dioniso renaciera de la zanca de Zeus, Hermes confió-y al cuidu de les ninfes del monte Nisa, quien lo alimentaron cola comida de los dioses y facer inmortal.

10. ↑ Bernabé, Alberto & Casadesús, Francesc (2009). Orfeo y la tradición órfica. Un realcuentru. Dos volumes. Madrid: Akal. ISBN 978-84-460-1896-4.